نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید

---

در این مقاله، نوع جدیدی از مسائل بهینه سازی ترکیبی، با عنوان مساله مجاورت مصرف کنندگان ارائه می­گردد. مجموعه­ای از منابع را در نظر بگیرید که هر یک دارای ارزش وزنی مشخصی می­باشد. همچنین مجموعه­ای از مصرف کنندگان را در نظر بگیرید که از این منابع به طور مشترک استفاده می­کنند. هر چیدمان مکانی از مصرف­کنندگان در کنار یکدیگر، یک نقطه از فضای جواب مساله است. اگر در یک چیدمان مفروض، تمام مصرف­کنندگان یک منبع مفروض به طور پیوسته در یک زنجیره مجاورت واقع شوند، ارزش وزنی منبع فوق، در تابع هدف افزوده می­گردد. هدف مساله عبارتست از تعیین چیدمان مکانی مناسبی برای مصرف کنندگان، به گونه­ای که بیشترین ارزش ممکن در تابع هدف افزوده گردد. یک مساله مجاورت مصرف کنندگان می تواند k بعدی باشد. در مقاله حاضر، روشی برای مدل سازی مساله یک بعدی به فرم برنامه­ریزی ریاضی ارائه شده و تکنیکی ابتکاری برای حل آن مطرح می­گردد. همچنین به عنوان یک نمونه کاربردی مناسب، چگونگی استفاده از این مساله برای رتبه بندی ریسک­های پروژه تشریح خواهد شد.

---

فرایند مدیریت ریسک، دارای نقش مهمی در مدیریت پروژه می‌باشد و این در نتیجه پیچیدگی ناشی از علل فرصت‌ها یا تهدید‌ها، و نتایج ناشی از نوع واکنش اتخاذ شده در صورت وقوع آنها می‌باشد این مقاله مدلی ارائه می‌دهد تا با استفاده از قابلیت روش‌های استدلال مبتنی بر مورد و تصمیم‌گیری چند شاخصه، در برابر فرصت‌ها و تهدیدهای به وقوع پیوسته در روند انجام پروژه، در مقایسه با سایر ابزار‌ها و مدل‌ها٬ پاسخی اثرگذار و کار‌ا به‌دست آید.

---

به علت اهمیت آنالیز ریسک فازی و کاربرد شباهت اعداد فازی در این زمینه، ایجاد روشی مناسب در یافتن شبیه ترین عدد فازی به عدد فازی مشخص اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است. بدین منظور روش های مختلفی برای تعیین میزان شباهت فازی ابداع شد. در این تحقیق، در ابتدا با استفاده از روش تاپسیس روش جدیدی برای تعیین شباهت بین اعداد فازی ذوزنقهای عمومی ارائه شده است. این روش می تواند تعدادی از این روشهای مختلف را برای انتخاب شبیه ترین عدد فازی ترکیب نماید. در حقیقت برتری این روش در توانایی بکارگیری شاخصهای مختلف می باشد. سپس روش جدید برای اجرای یک الگوریتم آنالیز ریسک فازی جدید بکار گرفته می شود.

---

رتبه‌بندی ریسک‌های یک پروژه به‌ویژه زمانی که تعداد عوامل ریسک‌زا افزایش می‌یابد به عنوان بخشی مهم از فرایند پیچیده مدیریت ریسک محسوب می‌شود. در این تحقیق نخست ساختار جامعی از ریسک‌های اصلی پروژه­های تونل‌سازی در قالب ۱۷ دسته اصلی و ۱۹۶ زیر سطح تهیه شده و سپس این ریسک­ها در عملیات تونل­سازی سد سیمره در جنوب غرب ایران رتبه­بندی شده است. بدین منظور از روش تصمیم­گیری گروهی و میانگین وزین جهت جمع­آوری و تجمیع نظر خبرگان و از روش تخصیص خطی به­عنوان یکی از روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه جهت تعیین رتبه ریسک­ها استفاده شده است. شاخص­های رتبه­بندی در دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم شده­اند. شاخص اولیه بر مبنای احتمال و میزان اثر­گذاری ریسک­ها بر اهداف اصلی پروژه (زمان، هزینه، کیفیت و عملکرد) با وزن­های متفاوت تعیین شده است. دسته دوم شاخص­ها شامل اثرات اجتماعی- اقتصادی، اثرات زیست محیطی، نزدیکی زمان وقوع ریسک، میزان مواجهه با ریسک، عدم اطمینان تخمین و میزان مدیریت­پذیری ریسک است. با کمک روش تخصیص خطی ریسک‌ها با توجه به شاخص‌های گوناگون بهتر ارزیابی می‌گردند و در نتیجه واقع بینانه‌تر رتبه‌دهی می‌شوند. بر اساس نتایج بدست آمده، عوامل اقتصادی و شرایط حقوقی به ترتیب بیشترین و کمترین رتبه ریسک را به خود اختصاص می­دهند

---

 

در این مقاله به بررسی موضوع انتخاب سیاست نگهداری و تعمیرات با رویکرد بازرسی بر مبنای ریسک در صنعت نفت پرداخته شده است و با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی یک مدل تصمیم‌گیری جهت انتخاب سیاست مناسب نت مبتنی بر این رویکرد ارائه شده است.

در هنگام ارائه مدل تصم ی م‌گ ی ر ی ، ابتدا فرا ی ند بازرس ی بر مبنا ی ر ی سک به روش ک ی ف ی در یکی از واحدهای پالایشگاهی مورد اجرا گذاشته شده و ماتر ی س ر ی سک برای تجهیزات یکی از واحدهای فرایندی آن ترس ی م شده است، به‌گونه‌ا ی که تجه ی زات موجود در واحد مذکور در سه ناح ی ه ر ی سک بالا، ر ی سک متوسط و ر ی سک کم، قرار گرفتند. سپس س ی است‌ها ی نگهدار ی و تعم ی رات قابل اجرا در واحد مذکور، تع یی ن شدند و سپس با تعد ی ل و غربالگر ی مع ی ارها ی اول ی ه، چهار مع ی ار نها یی (۱) هز ی نه، (۲) ارزش افزوده، (۳) ا ی من ی و (۴) قابل ی ت اجرا، جهت تصم ی م‌گ ی ر ی و قرار گ ی ر ی در مدل AHP انتخاب شده‌اند. قدر مسلم برا ی هر تجه ی ز ی که در هر ی ک از نواح ی ر ی سک قرار بگ ی رد، س ی است نت خاص ی قابل اجرا خواهد بود که نها ی تاً از فرا ی ند تحل ی ل سلسله مراتب ی برا ی انتخاب س ی است نگهدار ی و تعم ی ر مناسب با توجه به مع ی ارها ی فوق استفاده شده است. لازم به ذکر است که هنگام ته ی ه ماتر ی س‌ها ی مقا ی سه زوج ی از نظرات خبرگان، استانداردها و مدارک فن ی تعم ی رات دستگاهها استفاده شده است تا به طور منطق ی ، مدل دارا ی کمتر ی ن ناسازگار ی شود. در انتها نتا ی ج بدست آمده با اقدامات کاربرد ی و نظر کارشناسان و خبرگان مقا ی سه و جهت اجرا در تعم ی رات اساس ی آ ی نده واحدها پ ی شنهاد گرد ی د .

---

بانک به عنوان یک نهاد مالی باید ریسک اعتباری هر یک از بدهکاران را برآورد کند. این کار مبنای اصلی قیمت گذاری یک وام، تعیین نرخ بهره مناسب و تعیین مقدار وثیقه مورد نیاز در مورد هر وام گیرنده است. در عین حال باید به کیفیت اعتباری سبد وام خود نیز به عنوان مجموعه­ای از بدهی­ها توجه کند، زیرا تداوم فعالیت بانک، تا حد زیادی به عملکرد آن و حجم زیان­های اعتباری در یک دوره معین بستگی دارد. در این مقاله نحوه محاسبه ریسک اعتباری شرکتهای متقاضی وام بررسی شده است به طوریکه  با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی معیارهای موثر بر ریسک اعتباری شرکتهای متقاضی وام وزن دهی شده­اند و با استفاده از شبکه عصبی ارتباط بین معیارهای موثر بر ریسک اعتباری و میزان اعتبار شرکت متقاضی وام به صورت مدل جعبه باز^۱ استخراج شده است. مدل شبکه عصبی با داده­های تاریخی مربوط به ۱۷۴ شرکت وام گیرنده در سال­های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۷ از بانک ملت جمهوری اسلامی ایران وام دریافت نموده­اند و دوره بازپرداخت آن­ها تمام شده است اجرا شده است. خروجی مدل قابلیت پیش بینی ریسک اعتباری با دقت ۸۴% را دارا می­باشد

---

مقاله پیش رو تلاشی است در راستای ارائه چارچوبی متمایز و جامع از مهم ترین عوامل ریسک موجود در زنجیره تأمین و ارزیابی تأمین کنندگان بر اساس این عوامل با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری و تحلیل پوششی داده های دو سطحی. بدین منظور نخست با بهره گیری از ادبیات موضوع، برجسته ترین معیارهای ریسک موجود در زنجیره های تأمین از دیدگاه کارشناسان این حوزه شناسایی و با استفاده از تحلیل عاملی گروه بندی شده‌اند. در گام دوم این معیارها با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و با بهره گیری از نظر خبرگان وزن دهی شدند. سپس به منظور ارزیابی هر چه دقیق‌تر تأمین کنندگان با در نظر گرفتن معیارهای شناسایی شده، از رویکرد تحلیل پوششی داده های دو سطحی بهره گرفته شده است که بر اساس آن ۱۲ تأمین کننده فرضی با توجه به معیارهای ریسک در دو سطح به صورت سلسله مراتبی رتبه بندی شده اند. مزیت استفاده از روش تحلیل پوششی داده های دوسطحی آن است که وزن زیر شاخص های گروه های اصلی ریسک هم مستقیماً در صورت مسئله منظور شده و علاوه بر افزایش دقت در محاسبات از حذف این زیرشاخص ها نیز جلوگیری به عمل می آورد.

---

با پذیرش زمان احتمالی برای هر یک از فعالیت های پروژه در شبکه های پرت باید بپذیریم که مسیر بحرانی پروژه نیز ممکن است در طول اجرای آن به دفعات تغییر کند. درصورتیکه این تغییرات چند بار در طول پروژه و آن هم به صورت ناخواسته یا پیش بینی نشده اتفاق بیفتد مدیریت پروژه را دچار بحران جدی می کند و علاوه بر طولانی نمودن زمان پروژه هزینه سنگینی را نیز به ذینفعان آن تحمیل می نماید. هدف این مقاله ارائه الگوریتمی است که به عدم رخداد یا کاهش تغییرات ناخواسته در مسیر بحرانی پروژه کمک می نماید. در این الگوریتم، پس از شناسایی ریسک هر فعالیت و تحلیل کیفی و کمی جهت شناسایی ریسک های مهم و تاثیرگذار، زمان فعالیت ها با توجه به بروز هریک از حالات محتمل ریسک ها محاسبه شده و پس از آن با محاسبه پارامتری به نام MVC بازه ای را که هر فعالیت با قرار گرفتن در آن موجب تغییر مسیر بحرانی می شود، شناسایی کرده سپس با تکنیک های اقتصاد مهندسی و تصمیم گیری نتیجه گیری می شود که آیا در شرایط مختلف پیش بینی شده به مسیر بحرانی اجازه تغییر داده شود یا نه.

---

  در شرایط امروزی که بسیاری از بانک های داخلی کشور نوعی ریسک اعتباری را تجربه می کنند، استقرار یک سیستم مدیریت ریسک اعتباری به منظور کاهش مطالبات معوق بانک ها و حل مسأله عدم بازپرداخت وام‌های بانک مرکزی لازم و ضروری است. یکی از شرایط و ملزومات اساسی در استقرار یک سیستم مدیریت ریسک اعتباری ایجاد یک سیستم رتبه بندی اعتباری مناسب برای مشتریان است. سیستم پنج‌ C اعتباری یکی از سیستم های معتبر رتبه بندی مشتریان است که می تواند بدین منظور مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر تلاش برای دستیابی به یک ابزار مناسب که برای پیاده سازی و اجرای این سیستم بکار رود، امری مهم و اجتناب ناپذیر است. روش ویکور یکی از روش های توانمند تصمیم گیری‌ چند شاخصه است که می‌تواند برای اجرای سیستم پنج‌ C اعتباری و حل مسأله رتبه بندی اعتباری مشتریان بکار گرفته شود. در این مقاله، یک روش ویکور که قادر است علاوه برتعیین مقادیر بهینه اوزان اهمیت شاخص‌ها، اوزان اهمیت فازی نظرات تصمیم گیرندگان را طی فرایند رتبه بندی اعتباری مشتریان لحاظ کند، ارائه شده است. روش پیشنهادی برای حل یک مثال عددی پیرامون مسأله رتبه بندی اعتباری مشتریان بانک‌ها استفاده شده و بموجب آن بهترین گزینه موجود برای اعطای تسهیلات در شرایط غیر قطعی تعیین شده است. 

---

امروزه سیر تحولات پرشتاب جهانی، سازمان‌ها را بر آن داشته تا برای غلبه بر شرایط نامطمئن پیرامون خود به تحقیق در مدیریت زنجیره تأمین بپردازند، زیرا تمامی فعالیت‌های سازمان را به منظور تولید محصولات و ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان تحت تأثیر قرار می‌دهد به گونه‌ای که تأمین‌کنندگان بایستی قطعات و مواد را با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید نمایند و تولیدکنندگان و توزیع کنندگان محصولات نیز باید رابطه نزدیکی با سیاست‌های توسعه بازار داشته باشند. در این مقاله بهینه‌سازی و ارتقای زنجیره تأمین متشکل از چند تأمین‌کننده، چند تولیدکننده، چند مرکز توزیع، و چندین مرکز مشتری در حالت چند دوره‌ای و با وجود چند محصول و چند سناریو درنظر گرفته شده است. فرمول‌بندی مسئله مدل‌های ارائه شده در گذشته را توسعه می‌دهد تا بسیاری از ویژگی‌های دیگر زنجیره تأمین به‌منظور ارائه مدلی واقع‌ بینانه‌تر را دربرگیرد، به همین منظور برنامه‌ریزی تولید یکپارچه تحت شرایط عدم قطعیت درنظر گرفته شده و یک مدل تصادفی دو مرحله‌ای ایجاد شده است. در ادامه یک مدل تصادفی چند هدفه معرفی می‌شود که از مقیاس شش سیگما به‌منظور حداقل‌سازی عیوب مواد اولیه استفاده می‌شود، همچنین با استفاده از کمینه‌سازی کمبودها و بیشینه‌سازی حداقل میزان ارضای تقاضا، مدل سعی در ایجاد رضایت برای مشتری دارد، ازسوی دیگر توانایی درنظر گرفتن و مهارکردن ریسک مالی مربوط به گزینه‌های مختلف طراحی، در مدل ایجاد شده است و درنهایت هدف مسئله یعنی بررسی عملکرد زنجیره تأمین، بادرنظر گرفتن سود در سرتاسر دوره‌های زمانی و در سناریوهای گوناگون ارزیابی شده است، نتیجه کار یک مجموعه جواب بهینه پارتو است که می‌تواند در تصمیم‌گیری به‌کار گرفته شود.

---

چکیده با توجه به عدم ‌قطعیت‌های فراوانی که در محیط پیرامونی پروژه‌ها وجود دارد، بکارگیری مدیریت ریسک در پروژه‌های بزرگ و پیچیده، که احتمال دستیابی به اهداف پروژه را افزایش می دهد، یک ضرورت می باشد. در این راستا، یکی از عواملی که در فرآیند مدیریت ریسک اهمیت فراوانی دارد شناسائی ریسک‌های مرتبط با پروژه با رویکرد طراحی ساختار شکست ریسک می باشد. چنانچه ساختار شکست ریسک، متناسب با وضعیت سازمان، نوع پروژه‌ها و ساختار سازمانی باشد، مطالعات مدیریت ریسک در بخش‌های برنامه ریزی و شناسایی ریسک به نحوه ساده‌تر، مؤثرتر و قابل اطمینان‌تری انجام شود. هدف از این تحقیق، ارائه متدولوژی طراحی و ایجاد ساختار شکست ریسک برای پروژه‌های پایلوت تحقیق و توسعه در یک سازمان صنعتی پروژه‌محور می‌باشد. در این مقاله، ابتدا عدم ‌قطعیت‌های اصلی مرتبط با پروژه‌های مذکور شناسایی شدند، سپس از طریق بسط آنها و با کمک منابع علمی و بکارگیری روش پرسشنامه و مصاحبه، ۹۶ ریسک معمول در این نوع پروژه‌ها شناسایی گردیدند. در نهایت، بر مبنای اعتبارسنجی نتایج، میزان اهمیت هر گروه از ریسکها مشخص و ساختار شکست ریسک در پنچ گروه ریسکهای فنی و تکنولوژی، هزینه و تأمین مالی، سازمان پروژه، تدارکات و قراردادها و ریسکهای خارج از سازمان طراحی گردید.

---

این مقاله یک مدل جایابی پوشش پیوسته را در محیط فازی ارائه می دهد. به خاطر عدم قطعیت شعاع پوشش، درجه امکان پوشش به وسیله مفهوم فازی معرفی می شود. از آنجا که عدم قطعیت می تواند موجب ریسک عدم پوشش مشتریان گردد، مساله به صورت یک مدل مدیریت ریسک فرموله می شود. مدل پیشنهادی توسعه مدل های جایابی پوشش گسسته در فضای پیوسته است. تابع هدف شامل هزینه ریسک می باشد. در مدل ارائه شده، یک وسیله در صورتی به یک منطقه تعلق دارد که در فاصله از قبل تعیین شده از مرکز آن منطقه قرار گیرد. مدل پیشنهادی توسط روش آلفا- برش حل می شود. پس از حل مدل با آلفاهای مختلف، مناطقی که بیشترین امکان انتخاب شدن را دارند، برای تعیین تسهیلات جدید برگزیده شده و بهترین مکان تسهیلات بر اساس درجه های امکان به دست آمده، محاسبه می شوند. آنگاه مدل برای به دست آوردن مقادیر ماتریس پوشش و درجه امکان مقادیر پوشش، حل می شود. در پایان، یک مثال عددی به همراه تحلیل حساسیت برای تشریح مدل پیشنهادی ارائه می شود.

---

حرکت رو به رشد و سریع جوامع امروزی جهت کسب و بهره برداری از اطلاعات، موجب گسترش روز افزون اجرای پروژه های مختلف در زمینه فناوری اطلاعات در سطوح سازمانی و ملی شده است. با توجه به سرعت چشمگیر نوآوری های تکنولوژیکی، پروژه های فناوری اطلاعات با چالشها و ریسکهای متعددی مواجه می باشند. برای کاهش ریسک، باید به تصمیم گیرندگان اجازه داده شود تا هر زمان که اطلاعات جدیدی در حوزه قیمت ها، هزینه‏ها، و سایر شرایط بازار موجود می باشد بتوانند تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری را تغییر دهند. این موضوع مفهوم اصلی انعطاف پذیری در زمینه وجوه سرمایه گذاری می باشد که به موسسات اجازه می دهد تا در سرمایه‏گذاری فناوری اطلاعات از ارزش گذاری تئوری اختیارات حقیقی استفاده نمایند. در این پژوهش با روش اختیارات حقیقی به ارزش گذاری سرمایه گذاری پروژه برنامه ریزی منابع بنگاهی (ERP) در یک شرکت تولید نرم‏افزارهای مالی با در نظر گرفتن اختیار گسترش پرداخته شده است. نتایج یافته ها نشان داد که در روش اختیارات حقیقی با در نظر گرفتن انعطاف پذیری در مدیریت، در نتیجه اعمال اختیار گسترش ارزش مازادی حدود دو میلیارد ریال برای پروژه به همراه خواهد داشت. در نهایت یک نقشه راهبردی برای پروژه در طول یک سال عمر اختیارات در نظر گرفته شده است.

---

مقاله حاضر، سیستم پشتیبان تصمیم پیاده سازی شده برای مدیریت ریسک پروژه های پالایشگاه گاز سرخون و قشم را ارائه می کند. این سیستم به منظور بهبود عملکرد، برنامه‌ریزی، کنترل و پایش مؤثر پروژه‌ها و در راستای تعامل علمی با شرایط عدم قطعیت در پروژه های پالایشگاه، پیاده سازی شد. بدین منظور، مدلی برای مدیریت ریسک پروژه ها طراحی شد و در نهایت به یک برنامه نرم افزاری تبدیل گشت. پایگاه مدل این سیستم، متشکل از فرایند بومی شده مدیریت ریسک، بر مبنای استاندارد PMBOK می باشد. همچنین در پایگاه داده سیستم نیز مجموعه ای از بانک های اطلاعاتی نظیر بانک اطلاعات خبرگان و بانک اطلاعات ریسک ها، تعبیه شده است. مولفین مقاله اعتقاد دارند که پیاده سازی و اجرای این سیستم، برای مدیران پروژه ها و تحلیلگران پالایشگاه سودمند بوده و به عنوان برگ برنده ای در راستای برخورد با شرایط عدم قطعیت برای آنها تلقی می گردد.

---

  تغییرات مداوم در وضعیت اجتماعی- اقتصادی جهان و بحران های مالی، مدیران شرکت های توزیع دارو را بر آن داشت تا با شناسایی و مدیریت عوامل ریسک زا و تصمیم گیری صحیح به این چالش ها پاسخ داده و بر کارایی شان بیافزایند.این مقاله با هدف یافتن نقش مدیریت ریسک برکارایی شرکت های توزیع دارو با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده ها و در دو مدل انجام شده است. بدین منظور بررسیهای لازم از اطلاعات شرکت های توزیع دارو صورت گرفت و با استفاده از مرور ادبیات و نظرات خبرگان و روش FMEA ، ریسک های موجود در شرکت های توزیع دارو شناسایی و ارزیابی شد. از بین متغیرهای موجود درنهایت با استفاده از پرسشنامه کیفی(طیف لیکرت) مدیریت ریسک، در مدل اول نیروی انسانی به عنوان ورودی و فروش ، سهم بازار به عنوان خروجی و در مدل دوم نیروی انسانی و مدیریت ریسک به عنوان ورودی مدل تحلیل پوششی داده ها در نظر گرفته شد و امتیازات کارایی شرکت های توزیع دارو با استفاده از آنها به دست آمد. نتایج نشان دادکه تعدادی از شرکت های توزیع دارو ، روی مرز کارایی قرار داشته وتعدادی ناکارآمد بودند. برای واحد های ناکارا ، واحد مجازی کارا تشکیل ومشخص شد هرگاه واحد های ناکارا به متغیر مدیریت ریسک توجه زیادی داشتند تاثیر مستقیمی بر کارایی شان داشته و بر تعداد واحد های کارا افزوده است.بنابراین مدیریت ریسک به عنوان عاملی مهم بر کارایی و عملکرد شرکت های توزیع دارو موثر است.