نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید

---

اساس کار مدل‌های تحلیل پوششی داده‌ها ارزیابی کارایی واحدهای تحت مطالعه است. با این کار واحدهای تحت مطالعه از لحاظ موقعیت قرار گرفتن نسبت به مرز کارایی تقسیم بندی می‌شوند. با این حال برای طبقه بندی واحدهایی که کارا شناخته می‌شوند باید از مدل‌های رتبه بندی استفاده کرد. رتبه­بندی واحدهای کارا براساس روش حذف واحد تحت بررسی در مجموعه امکان تولید با مشکلاتی مواجه است، چرا که برای بعضی از واحدها و نیز در بعضی شرایط خاص مدل نشدنی شده و یا جواب مناسبی ارائه نمی‌دهد. در این مقاله به جای حذف واحد تحت بررسی، موقعیت قرار گرفتن آن به عنوان مرجع را تضعیف می‌کنیم تا از بروز مشکلات روش مذکور جلوگیری شود.

 �

---

نام و نشان تجاری، بطور فزآینده ای به عنوان سرمایه اصلی کسب و کارها شناخته شده است. محققان دانشگاهی و اندیشمندان تجربه گرا اساسا به علت اهمیت ساخت، حفظ و تحلیل کاربرد نام و نشان تجاری در کسب و حفظ برتری رقابتی در بازارهای بسیار رقابتی اقتصاد دانشی، به مفهوم ارزش ویژه نام و نشان تجاری، سنجش و اندازه گیری آن توجه کرده اند. تاکنون سه دیدگاه متفاوت برای سنجش ارزش ویژه نام و نشان تجاری پدیدار شده است: دیدگاه مبتنی بر مشتری، دیدگاه مالی، و دیدگاه ترکیبی. دراین گزارش تحقیقی، یک مدل کمی برای ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان تجاری محصولات توسعه داده شده است که از رویکرد کارت امتیازی متوازن به عنوان یک سیستم جامع سنجش و اندازه گیری عملکرد به منظور سنجش و ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان تجاری، و تحلیل شبکه ای و سلسله مراتبی فازی به منظور محاسبه اوزن دیدگاه های کارت امتیازی متوازن و شاخص های کلیدی آنها، و نیز از تحلیل پوششی داده ها برای محاسبه کارایی نسبی(ارزش ویژه) نام و نشان تجاری محصولات استفاده شده است.

---

در این مقاله ارزیابی عملکرد تأمین‌کنندگان بر مبنای محاسبه کارایی‌های‌شان انجام می‌شود. محیط ارزیابی همیشه قطعی نبوده و امکان عدم قطعیت در مقادیر شاخص‌های ارزیابی وجود دارد که در این صورت روش‌های قطعی قابل استفاده و مناسب نخواهد بود. مدل‌های مختلفی از جمله احتمالی، آماری و فازی برای برخورد با عدم قطعیت وجود دارند. در این تحقیق با استفاده از ترکیب مدل تحلیل پوششی داده‌ها و تئوری مجموعه‌های ناهموار روش جدیدی برای ارزیابی تأمین‌کنندگان در وضعیت غیرقطعی ارایه می‌شود. در تئوری مجموعه‌های ناهموار از مفهوم تقریب برای عدم قطعیت استفاده ‌می‌شود و برخلاف تئوری فازی در آن نیازی به تخصیص درجه عضویت نیست. برای مدل‌سازی شاخص‌های ارزیابی به صورت متغیرهای ناهموار، مدل تحلیل پوششی ناهموار استفاده می‌گردد. سپس با استفاده از مفهوم برش ناهموار، متغیرها به بازه‌ تبدیل می‌شود و مدل تحلیل پوششی داده‌های ناهموار به مدل تحلیل پوششی داده‌های بازه‌ای تبدیل می‌گردد. سپس با حل مدل بازه‌ای مقادیر کارایی هر یک از تأمین‌کنندگان به صورت یک بازه مشخص می‌شود و در مرحله آخر با استفاده از روش هرویچ و در یک سطح اطمینان دلخواه، بازه‌های کارایی رتبه‌بندی می‌گردد. روش پیشنهادی در گروه صنعتی ایران ترانسفو پیاده‌سازی می‌شود.

---

توزیع پاداش بین واحدهای مختلف یک سازمان باید به‌گونه‌ای باشد که باعث افزایش انگیزه‌ی کارکنان برای عملکرد بهتر شود. در این مقاله روشی جدید براساس تلفیق مدل‌های تحلیل پوششی داده‌ها و کارت امتیازی متوازن جهت توزیع پاداش بین واحدهای مختلف سازمان ارائه می‌شود. از آن‌جاکه در تحلیل پوششی داده‌ها کارایی واحدهای تصمیم‌گیری نسبت به هم (کارایی نسبی) اندازه‌گیری می‌شود؛ از این‌رو روش ارائه شده باعث افزایش انگیزه برای رقابت بین واحدها جهت کسب پاداش بیشتر از طریق دستیابی به عملکرد بهتر و نزدیک شدن به کارائی ایده‌آل مطابق با اهداف اصلی مشخص شده‌ی سازمان در چارچوب کارت امتیازی متوازن شده که این موضوع نهایتاً منجر به افزایش کارائی کل سازمان می‌گردد. به‌عنوان مطالعه موردی، روش ارائه شده در مرکز آزمایشگاه‌های صنعتی شرکت هسا اجرا می‌گردد. نتایج حاصله حاکی از تأثیرات مثبت و قابل توجه روش‌ جدید می-باشد

---

امروزه مدیران سازمانها در صدد استفاده‌ی بهینه از امکانات و منابع خود و تولید محصولاتی با حداکثر کارایی می‌‌باشند. تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) ابزار قدرتمندی برای ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری می‌‌باشد. تاکنون در بیشتر تحقیقات انجام شده تحلیل پوششی داده‌ها به منظور ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری که شامل سازمانهای جدا از هم می‌‌باشند، به کار گرفته شده است. این در حالی است که در پژوهش حاضر تحلیل پوششی داده‌ها به منظور ارزیابی عملکرد محصولات تولیدی یک واحد صنعتی به کار گرفته شده است. هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدلی مناسب برای سنجش کارایی محصولات تولیدی در یک واحد صنعتی و ارائه مقادیر بهینه ورودی‌ها و خروجی‌ها برای محصولات ناکارا می‌‌باشد. سنجش کارایی محصولات در مرحله اول، با استفاده از مدلهای کلاسیک تحلیل پوششی انجام می‌‌گردد.در این حالت مدلها یکبار با متغیرهای قابل کنترل و بار دیگر با متغیر غیر قابل کنترل حل و نتایج ارائه می‌‌گردد. اما از آنجاییکه در دوره زمانی مورد بررسی تغییرات غیر قابل توجیهی در داده‌ها وجود داشته است در مرحله بعدی مدل‌های بازه‌ای تحلیل پوششی داده‌ها مورد استفاده قرار خواهند گرفت. نتایج حاصل از مدلهای کلاسیک و بازه‌ای تحلیل پوششی داده‌ها با یکدیگر مقایسه شده و با استفاده از نظرات مدیران کارخانه و مقایسه با وضعیت واقعی محصولات، مدلهایمناسب برای سنجش کارایی و رتبه بندی محصولات ارائه می‌‌گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌‌دهد که مدل‌های BCC نسبت به مدلهای CCR نتایج قابل قبول‌تری را ارائه می‌‌کنند. همچنین نتایج مدل BCC بازه‌ای از مدل BCC کلاسیک به واقعیت موجود در واحد صنعتی نزدیک‌تر می‌‌باشد. در انتها نیز کارایی محصولات تولیدی با استفاده از روش‌های میانگین رتبه‌ها، بردا و کپ لند مورد مقایسه قرار گرفته است.

---

طرح‌های ملّی و بین المللی مرتبط با مباحث انرژی و محیط زیست معمولاً به منظور ارائه راهکارهایی موثر برای صرفه جویی در مصرف منابع و همچنین کاهش میزان آلاینده‌ها اجرا می‌شوند. در این راستا یکی از موارد با اهمیت، حفظ سطح تولید ناخالص داخلی و جلوگیری از اتلاف بهره‌وری می باشد. در این تحقیق، با استفاده از تکنیک‌های ورودی تحلیل پوششی داده‌ها و همچنین با در نظر گرفتن خروجی نامطلوب در مدل‌های کارایی پیشنهادی، در دو طرح بزرگ محیط زیستی اجرا شده در ایران، بهره‌وری و امکان کاهش مصرف از منابع مورد بررسی قرار گرفته و مولفه‌های شاخص بهره‌وری مالمکوئیست، مشتمل بر مقادیر خالص فنّی، مقیاس و فن آوری کارایی محاسبه شده است. به طوریکه در این تحقیق با بررسی های انجام شده بر روی طرح هدفمندی یارانه‌های انرژی ایران و با توجه به میزان آلاینده CO۲ ناشی از مصرف سوخت‌های فرآورده‌های عمده نفتی و گاز طبیعی، رشد بهره‌وری محیط زیستی از جنبه فنّی حدود ۵۶/۷ درصد محاسبه شده است. در صورتیکه از جنبه بررسی های فن آوری حدود ۵۸/۱۱ درصد با کاهش روبرو بوده است. نتایج نشان می‌دهد که بدون کاهش در میزان تولیدات و خدمات، امکان کاهش در میزان مصرف انواع سوخت و در نتیجه کاهش در میزان آلاینده‌هایی نظیر CO۲ ناشی از مصرف میسر نمی باشد. نتایج تحقیق بهره‌وری بر روی طرح تصفیه فاضلاب کلانشهر تهران، میزان بهبود از نظر فنّی به حدود ۸۰/۱ درصد را نشان می دهد. همچنین استفاده از طرح‌ها و فن آوری‌های جدید، حدود ۳۲/۱۲ درصد سبب بهبود از نظر فن آوری به همراه داشته است. نتایج نشان می‌دهد که بدون کاهش در تولیدات و خدمات مربوط به کلانشهر تهران، امکان صرفه جویی در برداشت از منابع آب تنها به میزان ۲/۲ درصد امکان پذیر می‌باشد.

---

روش تاگوچی یک روش متداول برای کنترل کیفیت در حالت برون خطی است. این روش در صدد طراحی پارامتر و انتخاب بهترین سطح پارامترها برای طراحی بهتر روش تولید محصولات با کیفیت است. روش تاگوچی مناسب برای بهینه سازی مسائل چند پاسخه نمی باشد و ما نیازمند به یک روش مهندسی و بهینه سازی برای قضاوت در مورد انتخاب بهترین ترکیب پارامترها می باشیم. از سوی دیگر به علت وجود برخی عوامل غیرقابل کنترل و یا به علت امکان ناپذیر بودن اعمال تمام آزمایشات، فقط برخی از آزمایشات انجام می‌شود و قسمت اعظمی از نتایج ناتمام است. در این مقاله از روش شبکه عصبی پس خور برای حدس نتایج استفاده شده است. از آنجایی که نتایج و اعداد به دست آمده از شبکه عصبی دارای عدم قطعیت هستند و توزیع آن ها مشخص نیست، از رویکرد تحلیل پوششی داده‌های استوار برای انتخاب بهترین ترکیب پارامترها استفاده گردیده است. مدل پیشنهادی این مقاله برروی دستگاه برش لیزر CO۲ شرکت تریلر سازی مارال صنعت امتحان گردیده و نتایج مورد بررسی قرار گرفته است.