نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید

مسئله چیدمان پویای تسهیلات، شاخه­ای از مسائل چیدمان تسهیلات است که در آن مقدار جریان مواد در دوره­های مختلف زمانی در طول افق برنامه­ریزی، ثابت نبوده و با تغییرات همراه است. غالب مطالعات صورت گرفته در این زمینه، با فرض معلوم و قطعی بودن اطلاعات جریان در     دوره­های مختلف زمانی، همراه بوده­اند. حال آنکه در محیط­های کسب و کار امروزی که پویایی و عدم قطعیت، دو جزء لاینفک آنهاست، این فرض چندان منطقی به نظر نمی­رسد. در این مقاله مسئله چیدمان پویای تسهیلات، در شرایط وجود ابهام در اطلاعات جریان، مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا، حجم تقاضای محصولات (و به تبع آن حجم جریان مواد) در قالب اعداد فازی، با توابع عضویت متفاوت، تعریف شده­اند. مدل­سازی مسئله در چارچوب برنامه­ریزی فازی و در قالب سه مدل ارزش انتظاری، برنامه­ریزی با قید احتمالی و برنامه­ریزی بر مبنای شانس، انجام شده و برای حل مدل­ها، یک الگوریتم هوشمند ترکیبی ارائه شده است. در پایان با ذکر یک مثال عددی، کارایی الگوریتم در حل مدل­های فازی مسئله چیدمان پویای تسهیلات، مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مقاله یک مدل ریاضی و یک روش ابتکاری جدید برای حل مسئله مسیریابی وسایل نقلیه چند قرارگاهی و چند محصولی با وسایل نقلیه متفاوت ارائه شده است. مشتریان امکان سفارش کالاهای متفاوت را دارند، قرارگاه­ها نیز باید با وسایل نقلیه­ای که دارای­ ظرفیت، سرعت و هزینه­های مختلفی هستند، به سفارشات مشتریان خود قبل از موعد تحویل پاسخ دهند. به همین منظور مدل ریاضی مسئله مسیریابی چند قرارگاهی توسعه یافته است تا بتواند بازتاب دهنده شرایط مطرح شده باشد. هدف این مدل کاهش مسافت سرویس­دهی ­است، که منجر به کاهش در هزینه­ها و زمان سرویس­دهی می­شود. به دلیل پیچیدگی زیاد این مسئله و زمان­بر یا غیر ممکن بودن حل دقیق مدل توسعه یافته، یک روش ابتکاری پیشنهاد شده است. این روش دارای چهار گام اصلی شامل: گروهبندی مشتریان، مسیریابی و تعیین نوع وسیله نقلیه، زمانبندی و بسته­بندی سفارشات و بهبود است. کارایی این روش با مقایسه جواب­­های بهینه چندین مسئله و یک مطالعه موردی در شرکت کاله یزد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل، موثر بودن این روش و قابلیت استفاده از آن در صنعت را نشان داد.

  در بسیاری موارد، هدف اصلی در مسئله طراحی چیدمان FMS تعیین محل ایستگاههای کاری به نحوی است که کل هزینه سیستم مینیمم شود. در این مقاله با ارائه روشی ۲ مرحله ای به حل مسئله FMS با ایستگاههای غیر یکسان پرداخته شده است. در مرحله اول بین ایستگاه های کاری ۴ فاکتور تعریف ، و با ارائه یک برنامه کامپیوتری بر مبنای تحلیل سلسله مراتبی فازی، مقدار فاکتورهای کمی و کیفی بین ایستگاهها، استخراج و میزان جریان کل محاسبه شده است. سپس در مرحله دوم با استفاده از مقادیر جریان بین ایستگاه ها ،بهینه سازی مسئله طراحی چیدمان FMS به وسیله الگوریتم های رقابت استعماری و ژنتیک،انجام گردیده است. به دلیل اینکه سیستم حمل و نقل بیشترین تاثیر را روی طراحی FMS دارد در این مقاله، از وسایل نقلیه خودکار به منظور افزایش کارایی و انعطاف پذیری FMS استفاده شده است. با مقایسه نتایج الگوریتم رقابت استعماری (که برای اولین بار در مسئله طراحی چیدمان به کار گرفته شده است ) و الگوریتم ژنتیک، مشخص گردید دو الگوریتم از نظر قدرت وضعیت یکسانی دارند اما الگوریتم رقابت استعماری با سرعت بیشتری به جواب بهینه می رسد.